ออกซิเจนในน้ำ (Dissolved oxygen หรือ DO) หมายถึงระดับของออกซิเจนที่เป็นสารประกอบอิสระในน้ำหรือของเหลวอื่นๆ โดยทั่วไปน้ำ H2O มีออกซิเจนเป็นส่วนประกอบอยู่ แต่ Dissolved oxygen เป็นออกซิเจนที่ไม่เป็นสารประกอบหรือออกซิเจนอิสระ (O2) คือออกซิเจนที่ไม่ผูกมัดกับองค์ประกอบอื่นใด สัตว์น้ำจึงสามารถใช้ Oxygen ได้
DO เป็นตัวแปรสำคัญในการประเมินคุณภาพน้ำเนื่องจากมีอิทธิพลต่อสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ภายในแหล่งน้ำ ในศาสตร์วิทยา (การศึกษาทะเลสาบ) ออกซิเจนละลายน้ำเป็นปัจจัยสำคัญรองจากตัวน้ำ เท่านั้นการวัดระดับออกซิเจนในน้ำโดยได้ค่าที่สูงหรือต่ำเกินไปอาจเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตในน้ำและส่งผลต่อคุณภาพน้ำ
ปัจจัยออกซิเจนในน้ำ
- ระดับออกซิเจนในน้ำ DO ที่ลดลงในกระแสน้ำอาจเป็นเพราะน้ำอุ่นเกินไป เมื่ออุณหภูมิของน้ำเพิ่มขึ้น ปริมาณสูงสุดของก๊าซออกซิเจนที่ละลายในน้ำได้จะลดลง
- ระดับ DO ที่ลดลงอาจบ่งบอกถึงแบคทีเรียมากเกินไปและความต้องการออกซิเจนทางชีวภาพในปริมาณที่มากเกินไป BOD (น้ำเสียที่ไม่ผ่านการบำบัด น้ำเสียที่ผ่านการบำบัดแล้วบางส่วน การปล่อยสารอินทรีย์ การปล่อยออกซิเจน) ซึ่งใช้ DO
- DO ที่ลดลงอาจเป็นปุ๋ยที่ไหลบ่าจากทุ่งนาและสนามหญ้า ปุ๋ยแบบเดียวกับที่ใช้เพื่อทำให้พืชบกเจริญเติบโตได้ดีขึ้น ตอนนี้ทำให้พืชน้ำเช่นเดียว เมื่อพืชน้ำจำนวนมากตาย ในที่สุดอินทรียวัตถุของพวกมันจะสนับสนุนแบคทีเรียจำนวนมากขึ้นซึ่งใช้ออกซิเจนที่ละลายในน้ำในปริมาณมาก เพื่อย่อยสลายอินทรีย์วัตถุ
สัตว์ต้องการออกซิเจนละลายน้ำมากแค่ไหน
บริเวณที่มีออกซิเจนต่ำหรือมีออกซิเจนต่ำคือบริเวณที่มีออกซิเจนละลายน้ำน้อยกว่า 2 มก./ลิตร บริเวณที่เป็นพิษหรือไม่มีออกซิเจนคือบริเวณที่มีออกซิเจนละลายน้ำน้อยกว่า 0.2 มก./ลิตร พื้นที่เหล่านี้มักถูกเรียกว่า “เขตมรณะ” เพราะสัตว์ส่วนใหญ่ไม่สามารถอยู่รอดได้ที่นั่น พื้นที่ในอ่าวที่มีระดับออกซิเจนละลายน้ำต่ำเป็นผลมาจากปฏิสัมพันธ์ที่ซับซ้อนของปัจจัยทางธรรมชาติและปัจจัยที่มนุษย์สร้างขึ้นหลายประการ รวมถึงอุณหภูมิ มลพิษของสารอาหาร น้ำไหล และรูปร่างของก้นอ่าว
โดยทั่วไปแล้ว นักวิทยาศาสตร์ยอมรับว่าสัตว์น้ำต้องการความเข้มข้นของออกซิเจนละลายน้ำ 5.0 มก./ลิตร หรือมากกว่าจึงจะมีชีวิตอยู่และเจริญเติบโตได้ อย่างไรก็ตาม ปริมาณออกซิเจนที่สัตว์ต้องการนั้นแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับขนาดของสัตว์หรือความซับซ้อนและที่ที่มันอาศัยอยู่
ค่ามาตรฐานออกซิเจนในน้ำ dissolved oxygen โดยทั่วไป สำหรับหน่วยมก./ลิตร:
- 0-3 มก./ลิตร: ออกซิเจนไม่เพียงพอต่อการดำรงชีวิต
- 4-6 มก./ลิตร: ปลาและแมลงเพียงไม่กี่ชนิดเท่านั้นที่สามารถอยู่รอดได้
- 6-7 มก./ลิตร: ใช้ได้กับปลาน้ำอุ่น
- 8-10 มก./ลิตร: ดีมากสำหรับปลาส่วนใหญ่
การวัดค่าออกซิเจนละลายในน้ำ
DO วัดโดยใช้เครื่องวัดออกซิเจนละลายน้ำ (หรือเครื่องวัด DO Meter) วิธีที่ดีที่สุดคือการวัดในภาคสนามในเวลาเดียวกันในแต่ละวัน เนื่องจากความเข้มข้นของ DO อาจแตกต่างกันไปตลอดระยะเวลา 24 ชั่วโมง อุปกรณ์ทดสอบออกซิเจนละลายน้ำมักจะยอมให้วัดความเข้มข้นของออกซิเจนเป็นทั้งมิลลิกรัมต่อลิตร (มก./)ลิตร และเปอร์เซ็นต์ความอิ่มตัว (% Sat) ซึ่งช่วยให้สามารถเปรียบเทียบโดยตรงระหว่างผลลัพธ์จากไซต์ที่มีค่าความเค็มและอุณหภูมิต่างกัน
DO Meter รุ่นแนะนำ
- HI9146 เครื่องวัดปริมาณออกซิเจนละลายน้ำ
- DO Meter เครื่องวัดออกซิเจนละลายในน้ำรุ่น HI2004-02
- DO Meter และ BOD Meter รุ่น HI98193